Пьеса для детского театра История про Жил батыра (по мотивам татарских легенд и преданий)
Конышева Наталья Леонидовна Педагог дополнительного образования
МБУ ДО «Центр внешкольной работы Авиастроительного района г. Казани
Пьеса для школьного театра. История про Жил батыра. (по мотивам татарских легенд и преданий)
Действующие лица:
Тенгри – Верховный Бог
АкБарс – Снежный барс
Басу анасы – Мать Земли
Суа анасы – Мать Воды
Ей анаса – Мать Дома
Жил Анасы – Мать Ветра
Жил батыр – Человек
Эрлик – хозяин нижнего мира
Юха – злой демон
Звучит тихая музыка. Полумрак. На сцену выходит Тенгри (в голубом, с солнцем на груди) с маленьким АкБарсом, останавливатся. Закрывает глаза.
АкБарс Дедушка, великий Тенгри, ты повелитель всего мира. Верхнего, небесного! Среднего, земного! И нижнего, подземного. Откуда и из чего все это возникло? Сначала что образовалось?
Тенгри Луна и Солнце образовались!(Появляется Девочка — Луна, Мальчик- Солнце)
АкБарс А потом, потом что образовалось?
Тенгри Земля и Небо образовались! (Появляются Девочка – Небо, Девочка — Земля) А чтобы они не касались друг друга, я поставил свой золотой посох – Алтын Казык. Он упирается в землю и держит небо.
АкБарс А потом?
Тенгри Дом (Появляется Девочка в национальной одежде с казаном) А в нем очаг и казан. А чтобы в нем не было жарко, я подул, и появился ветер (Девочка в легком одеянии кружится, как ветерок). Так появился мир. Но недолгим он был.
Басу анасы – Я Басу анасы. Мать Земли!
Суа анасы – Я – Суа анасы. Мать Воды! (Игра – ссора Земли и Воды)
Ей анаса – Я Ей анаса, Мать Дома!
Жил анасы – Я Жил анасы. Мать Ветра! (Игра — ссора Дома и Ветра)
Тенгри — Луна и Солнце спорили, кто из них важней.
Луна – Я приношу в этот мир покой и сон!
Солнце – А мои лучи дают свет и тепло!
Тенгри — Я, великий и мудрый Тенгри, говорю вам — У каждого из вас есть то, что дает Земле жизнь! Кладите это в казан, и с рассветом в нем родится то, что будет вам всем дорого. И тогда наступит мир.
Затемнение. Казан светится, слышен тихий стук сердца, плач ребенка, АкБарс просыпается, подходит к казану, заглядывает.
АкБарс – Первый раз такое вижу! (Берет на руки ребенка. Все подходят к АкБарсу. Детский смех)
Солнце — Сияющий!
Суа анасы – (касается, смеется) Мокрый!
Луна – Луноликий!
Тенгри – Человек! Первый батыр земли! Каждый из вас дал ему жизнь! Вы любите его и теперь должны сделать так, чтобы и он полюбил вас.
АкБарс — Дедушка Тенгри, но я, я ничего не положил в казан.
Тенгри – Научи его дружить и стань ему другом! Ведь тебе нравится, когда тебя чешут за ухом! Уходят. Появляется Эрлик, его окружают слуги зла.
Эрлик- Я Эрлик- хан, Бог! Повелитель мира! Хозяин низшего мира! Шепот.
Эрлик- Молчать! Тенгри мой старший брат. Сколько я просил дать мне хоть чуточку власти… Глупец, взять силу каждого и вложить в одного… Отдать все в одни руки… (Гневно) И это не мои руки! Сила, которая может погубить всех нас. Всех… Или одного его, Тенгри!(Мягко) Станем другом батыра, уговорим, заплатим, соблазним… Перевернем все вверх ногами! Мы низшие, встанем во главе высших! Мы! Мы утопим весь мир в крови! Он будет наш — Черно красный мир! уходят со сцены. Появляется Тенгри, АкБарс, повзрослевший Жил батыр. Жил батыр с АкБарсом играют вокруг Тенгри.
Тенгри – Хватит, хватит …(останавливаются) Жил, ты становишься настоящим батыром, сильным, быстрым и …
АкБарс – И еще он приручил небесных коней, тулпаров. Они даже подарили ему свой рог. (На груди Жил батыра висит рог)
Он летит, и бугристой земли
Он копытами не достает.
По пути встречает скалу –
Он скалу превращает в золу.
То не бег, то орлиный полет,
Приближает он дальнюю даль.
Тенгри Весь верхний мир любит тебя, ты добр …
АкБарс (Вскакивает) А когда огненные дивы схватили меня и хотели утянуть в нижний мир, Жил им дал такого пинка…
Тенгри Ты вырос мой мальчик, стал настоящим батыром….
(Гремит гром, на сцене появляется Эрлик со своими слугами. С противоположной стороны- небесные жители. Танцевальный номер — противостояние сил зла и добра)
Эрлик- Брат! (подходит к Тенгри, обнимает, пытается оттянуть посох, Тенгри крепко держит его) Все так же крепок!
Тенгри – Зачем явился? Я запретил тебе появляться, где светит солнце.
Эрлик- Зачем ругаться, когда-то ты сам сотворил меня из воды и мрака, и назвал меня своим братом.
Тенгри – Потому –то твое настроение переменчиво как вода, а мысли — черные как мрак.
Эрлик- Не моя вина, (Смеется) Бог создал меня таким, и хватит спорить. Я слышал, создал ты новую тварь, гоняет моих дивов, как щенят.
Жил – Не тварь я, а батыр. А твари твои дивы, что крадут тулпаров моего отца.
Эрлик- Тулпары крадутся для меня, точнее, для моего стола. Их мясом я готов питаться до скончания дней своих, оно нежно и сочно. А так как я бессмертен, то изведу весь род их!
Жил – Но ведь они разумны! Их полет прекрасен! Их нельзя трогать (Подходит к Эрлику)
Эрлик- Гнев, ярость, жажда крови, мной созданы те чувства. Дай насладится ими, добавь огня в слова свои! (Жил подходит к Эрлику ближе)
Глаза пылают, кровь кипит, ударь, ну…(Жил бьет Эрлика по лицу, идет кровь)
Эрлик- Смотрите! В вехнем мире кровь, гостей тут не любят… ( подходит к Жилу) Ударь еще… ( Жил замахивается)
Тенгри – (Ударяет посохом) Остынь, батыр! Бить гостя в доме…Мальчишка, с глаз пошел! (Жил убегает, Тенгри подходит к Эрлику).
Тенгри – Забудь о братстве нашем! Вот этими руками был создан мной ты, и ими же я в пыль тебя сотру! В свой мир ступай, и если вдруг услышу о тебе…(Стучит посохом)
Эрлик- Все понял брат, а в гневе ты красив, я исчезаю ! ( С хохотом убегает со своей свитой. Тенгри уходит. Нижний мир, Эрлик со своей свитой.
Эрлик- Мальчишка пылок, своенравен и это на руку всем нам. Эрлик изгнал меня, ну что же, я отомщу, мой час придет. Сегодня камушек раздора я кинул между ними. Сегодня камушек, а завтра сын на отца войной пойдет.
Эй, твари мира вечной ночи, несите все сюда казан, я заварю такого дива, мир содрогнется, рухнет к нам. Бейте в бубны, бейте в барабаны!
(Демонический танец под бой барабано, вокруг черного казана. Музыка замирает, из казана выползает змея.)
Эрлик- Юха имя тебе! Зло имя тебе! Месть имя тебе! Ты тварь, прекрасна, но верхний мир безвкусен, твоей красоты он не поймет. Твой облик мы чуть- чуть исправим (хлопает в ладоши, змея превращается в девушку ) Прекрасна телом, черная душой. Зачем создали мы тебя? Ты знаешь! Соблазн, коварство у тебя в крови. Батыра приручи, щенком пусть будет возле ног твоих. Щенок щенком, но с острыми зубами, и если что… Пусть вцепится в Тенгри! Вперед! Эрлик, Юхха, свита, с шумом покидают сцену.
Выходит Тенгри, рядом идет АкБарс.
Тенгри – Обидел мальчика, не спорю. Был виноват он….
АкБарс – Вина Эрлика здесь!
Тенгри – Я знаю! Но уважение к старшему… Терпи! Не будь мальчишкой, спесь умерь свою, мудрее будь, закон один, и он для всех закон.
(Тенгри уходит)
АкБарс – (задумчиво) Закон один, и он для всех закон!
(Слышен шум, АкБарс прячется, на сцену выбегает Жил, за руку с Юхху)
Жил – И снова слуги Эрлика устроили охоту в верхнем мире. Все расскажу Тенгри, пора им взбучку дать. Давно мечтал сразится с нижним миром, батыр я или кто? А ты ? Зачем тебя пленить хотели дивы?
Юха – Я, Удоган, я младшая из жриц огня, наш долг служить родному очагу. Эрлик обманом заманил моих сестер в свой мир, мне удалось бежать.
В погоню дивов он послал, но спас меня ты, мой герой. Могуч ты и силен, ты соколом летаешь в облаках, и враг бежит, услышав лишь твой свист.
АкБарс –(Тихо) Слова, как мед, но запах яда в нем. (Принюхивается) И пахнет она дымом.
Жил – И враг бежит, услышав лишь мой свист. Ты знаешь, а мне это нравится!
Юха –(В сторону, тихо) Кому не понравится лесть.(Громко) Спаси батыр сестер моих, Эрлика победитель.
Жил – Веди! Уж раз давал ему я в нос. Теперь наш бой до смерти!
Юха – Постой. Ты дивов голыми руками гоняешь по небу легко, но он не див. Он хан, он бог, он миром правит нижним! Алтын казык – посох златой, Тенгри поставил между землей и небом. Обрушь его, и небеса на землю рухнут сразу (тихо) И гады хлынут в мир богов, зальется небо кровью!
(АкБарс видит выглядывающий из — под платья змеиный хвост)
АкБарс – Змея, посланница Эрлика, бегу к Тенгри я быстро. (Убегает)
Юха – И враг придавлен будет вмиг, весь мир вздохнет спокойно. Ты хан батыр, ты бог над всеми, иди, и стань героем!
(Жил начинает раскачивать золотой столб, гремит гром, воет ветер)
Юха –Сильней, еще, еще немного. Ты хан! Ты бог! Ты сам Тенгри! Миров ты повелитель!
АкБарс – Тенгри! Тенгри! Но нет его нигде. (Подбегает к Жилу)Мой друг, мой брат, остановись , обманут ты Эрликом. Под маской жрицы молодой лицо коварной юхи. (Жил отходит от посоха)
Юха – Батыр, не верь ему, он лжет, посланник он Эрлика. Взгляни, взгляни в мои глаза и ты увидишь там ответы. Ты пожалел меня и спас, а я тебя за это полюбила. Ты мой батыр, ты мой герой, а я буду твоей голубкой. Скорей спаси моих сестер, обрушь на землю небо, и вместе будем мы всегда, поторопись, мой милый!
(Жил снова раскачивает посох, Юха кружит вокруг, к ней подбегает АкБарс, кусает ее. Происходит борьба, в которой побеждает Юха, она начинает душить АкБарса)
АкБарс – Мой друг, мой брат, услышь меня, за все грехи тебя прощаю, я не виню тебя, люблю, мы снова встретимся, когда-то…
(Жил оглядывается, отходит от посоха, хватает Юху за руки)
Юха – Пусти! Пусти! Предатель! Ты предал всю нашу любовь, моих сестер, весь мир небесный. Лицом понравилась тебе? А вот такой понравлюсь?!(сбрасывает с себя платье и змеей набрасывается на Жила, борьба. Юха кусает его, пускает яд, Жил ударяет ее рогом Тулпара.)
Юха – Служили разным мы богам, и умираем мы врагами. Но если вдруг, еще бы раз, боги вновь жизнь подарили, я полюбила бы тебя и …(голова Юхи падает)
Жил – Прекрасна ты в любом обличии. (Обнимает Юху, закрывает глаза. Входит Тенгри, к нему подбегает АкБарс)
АкБарс — Эрлик прислал Юху, они хотели…, а Жил погиб.
Тенгри – Все знаю я, все в мире мне известно.(Стучит посохом, собираются боги) Тенгри мне имя, верховный хан я среди вас и повелитель мироздания. И слово, что скажу сейчас я, закон для всех.(Подходит к Жилу)
Мой мальчик! Однажды он спросил меня, в чем счастье? Я не ответил, думал, сам поймет. Но не успел он. А счастье — просто жить и наслаждаться жизнью. Для каждого она, и сам ты выбираешь путь в ней. Жестока жизнь среди богов, и принял я решение. Не будет бога Жил батыр, а будет человек. Не место человеку среди богов. И в дар даю ему я средний мир. Отныне средний мир- мир человека! И путь богам в него закрыт! Закон!
Эрлик- Весь средний мир для одного! Постой, брат…
Тенгри – Тенгри мне имя, верховный бог я здесь для всех. Тобой Эрлик я недоволен. Отныне мир свой нижний ты не покинешь никогда. Закон!
(Тенгри стучит посохом, все, кроме АкБарса, уходят. Тенгри встает на колени перед Жилом и Юхой, достает два светящихся шара)
Тенгри – Сядь рядом, друг мой. Быть справедливым богом очень трудно. Их души здесь, в руках моих, на землю отнесешь их, там дом теперь их.
АкБарс – Так значит Жилу жить с Юхой.
Тенгри – Ты прав…(Тенгри раскрывает ладонь, вылетает мотылек, Тенгри вкладывает мотылька в душу Юхи)Теперь не Юха имя ей, а Кобелек. Лети! Затемнение. На сцену выбегают Жил и Кобелек, присаживаются рядом.
Жил – Мотылёк, мотылёк,
Расскажи мне, дружок:
Целый день ты летал,
Как же ты не устал?
Что ты ел? Что видал,
Пока всюду летал?
Расскажи про своё
Мне житьё и бытьё.
Кобелек-
Я живу по полям,
По лесам и лугам,
В ясный день на свету
Веселюсь на лету.
Солнце летнего дня
Нежит, холит меня,
А цветов аромат
Утоляет мой глад.
Добрым будь. Короток
День — вся жизнь мотылька,
Пожалей, полюби,
Ты меня не губи. Склоняет голову на плечо Жилу. Затемнение.
Борынгы төрек мифлары буенча язылган уйланма.
Сәхнәгә Абыйлы – Энеле (бала) ике укучы чыга. Кулларында китап.
Абый: Күзләреңне яп әле…
Нәрсә күрәсең, сабыем?
Бала: Су анасы…Тулпар оча.
Күп алар монда, абыем!
Абый: Син беләсеңме кем алар?
Кая яши алар, дустым?
Бала: Юк шул, беренче күрәмен,
Тик беләсе килә минем…
Абый: Һәр җан иясенең бардыр
Үз дөньясы, үз урыны.
Аларның да бар бит бәхет
Китерә торган җиһаны.
Кешеләргә бәхет өчен
Урта дөнья биргән Тәңре.
Югары, түбән дөньяның
Да бар бит үз ияләре.
Һәр дөньяны бер берсеннән
Алтын казык аера.
Шул казык күздән югалса,
Ишелә бит бар дөнья.
Тыныч музыка яңгырый. Караңгылык. Сәхнәгә Тәңре чыга (зәңгәрсу киемдә, күкрәгендә кояш, кулында фонарь, озын буйлы). Кечкенә Ак Барсны кулыннан тотып бара, туктый, кузләрен йома.
Ак Барс(кечкенә): Бабай! Бөек Тәңре! Син – бөтен дөньяның хәкиме. Югары, күк дөньясының хәкиме! Урта, кешеләр дөньясының һәм түбән, җир асты дөньясының хәкиме син! Каян һәм нәрсәдән барлыкка килгән соң бөтен әйбер?.. Иң элек нәрсә булган?
Тәңре: Ай һәм кояш барлыкка килгән!
(Сәхнәгә Ай – кыз һәм Кояш – малай чыгалар)
Ак Барс: Ә аннары?
Тәңре: Күк һәм җир! Һәм алар бер берсенә тиеп тормасыннар өчен, мин Алтын Казык куйдым. Бу казык җиргә кадалган һәм күкне тотып тора.
(Сәхнәгә Күк – кыз һәм җир – малай чыгалар)
Ак Барс: Ә шуннан сон, бабай?!
Тәңре: Өй! (Сәхнәгә милли кием кигән кыз чыга, казан куя). Аның эчендә учак һәм казан. Ә казан эчендә эссе булмасын, дип мин эреп җибәрдем, һәм шуннан җил барлыкка килде. (Җиңел күлмәк кигән кыз җил сыман әйләнеп йөри). Шулай итеп тыныч дөнья да барлыкка килде…Тик тынычлык озакка бармады шул…
Җир Анасы: Мин – җир Анасы!
Су Анасы: (Җир Анасы белән әрләшә).Ә мин – Су Анасы! (Кызларның әрләшү уены).
Өй Анасы: Мин – Өй Анасы!
Җил Анасы: (Өй Анасы белән әрләшә). Мин – Җил Анасы. (Өй белән җилне уйнаучы кызларның әрләшү уены).
Тәңре: Кояш белән Ай да бәхәсләштеләр.
Ай: Мин бу дөньяга тынычлык һәм йокы алып киләм.
Кояш: Ә минем нурларым яктылык һәм җылылык буләк итәләр.
Тәңре: Мин, бөек һәм зирәк Тәңре, сезгә шуны әйтәм: сезнең һәрберегез Җир йөзендә бик мөһим. Һәм җирдә терелек булсын өчен сезнең һәрберегез үзеннән бер өлеш бирергә тиеш. Үзегезнең бер өлешен салыгыз шушы казанга һәм таң ату белән бу казанда сезгә иң кадерле булган әйбер барлыкка килер. Һәм шуннан соң дөньяда тынычлык хөкем сөрер!
(Сәхнә караңгылана, барысы да катып калалар. Казан нурлана башлый, әкрен генә йөрәк тибеше һәм аннары бала елавы ишетелә башлый. Ак Барс уяна, казан янына килеп карый).
Ак Барс: Беренче тапкыр күрәм мондый могҗизаны! (Баланы кулына ала. Барысы да Ак Барс янына киләләр, карыйлар. Бала Көлә).
Кояш: Шундый нурлы!
Су анасы: (тотып карый һәм елмая) Юеш!
Ай: Аййөзле, матур!
Тәңре: Кеше! Җир йөзендәге беренче батыр!
Һәрберегез аңа тормыш бүләк итте. Сез аны яратасыз, һәм ул да сезне яратырга тиеш. Шуның өчен сезгә барысын эшләргә кирәк.
Ак Барс: Тәңре бабай, ләкин мин…мин берни дә салмадым бит казанга.
Тәңре: Дуслашырга өйрәт аны һәм үзең дә аңа дус бул!
(Сәхнә караңгылана, каһарманнар китәләр. Сәхнәгә Әрлик чыга, янында карадан киенгән хезмәтчеләре).
Әрлик: Мин – Әрлик – хан, Алла! Дөнья хәкиме! (Пышылдау: түбән дөньясының хуҗасы!)
Әрлик: Дәшмәскә! Тәңре – минем олы абыем. Күпме сорадым мин аннан миңа аз гына хакимлек бирергә…Ахмак…барысыннан да күпме көч җыеп, шул бер кешегә тапшырыргамы инде шул көчне?!.. Бу көч барыбызны да үтерәчәк бит. (Котырган хәлдә туктап кала) Барыбызны да…яки бер Тәңрене генә. (Йомшак тавыш белән) Батырның дусты булырга кирәк, күндерербез, түләрбез, алдарбыз… Өстен аска китерәчәкбез! Без, түбәндәгеләр, югарыларның башлыгына әйләнербез!
(Әрлик белән ярдәмчеләре китә. Сәхнәгә Тәңре, Ак барс, үскән Җил батыр чыга .Җил батыр белән Ак барс Тәңре янында уйнап йөриләр).
Тәңре: Җитте – җитте…Җил, син чын батырга әверелеп киләсең, син шундый көчле, тиз…
Ак барс: Бабай, ул күк атларын, тулпарларны, да ияләштерде бит. Алар аңа хәтта үзләренең мөгезен дә бүләк иттеләр. (Җилнең күкрәгендә тулпар мөгезе асылынып тора)
Оча, оча, тулпар оча,
Тоягы тими җиргә
Көлгә әйләнә кыя да,
Тоягы тиеп китсә…
Тәңре: Бөтен югары дөнья сине ярата, Җил…Син бик яхшы, игелекле.
Ак Барс: (Сикереп тора). Тубән дөньяның хезмәтчеләре мине тотып, үзләренә өстерәп алып китмәкчеләр иде…Җил аларга күрмәгәннәрен күрсәтте.
Тәңре: Улым, үсеп беттең син, чын батыр икәнсең.
(Күк күкри, үзенең ярдәмчеләре белән Әрлик чыга. Каршы яктан күк халкы чабып чыга. Яхшылык һәм явызлык каршылыгының күренеше)
Әрлик: Абый! (Тәңре янына килеп кочаклый, таягын йолкып алмакчы була, ләкин Тәңре таягын җибәрми) Шундый ук көчле икәнсең син.
Тәңре: Нигә килдең?Мин сиңа кояш яктырткан җирдә күренмәскә куштым бит.
Әрлик: Нигә әрләшергә сон, абый? Кайчандыр син бит мине судан һәм караңгылыктан ясадың, һәм үзең энең дип кабул иттең.
Тәңре: Шуңа күрәдер инде синең кәефең су кебек гел үзгәреп тора, ә уйларың гел кара синең…
Әрлик: Мин гаеплемени аңа? (көлә). Алла мине шундый итеп тудырган… (Җилгә карап куя). Яңа уенчык уйлап тапкансың, дип ишеткән идем. Бөтен хезмәтчеләремне куркытып куып йори.
Җил: (ачуланып) Мин уенчык түгел, мин – батыр. Тәңренең тулпарларын урлаучы хезмәтчеләрең – уенчык ул.
Әрлик: Тулпарлар..алар миңа ошый. Алар миңа да кирәк. Алар – минем уенчыкларым,экспонатлар!..
Җил: Тик алар бит акыллы хайваннар! Алар уенчык түгел! (сокланып)
Җитез тулпарлар матур бит,
Алар акыллы була.
Ярдәмче дә, киңәшче дә
Чын дуслар була алар.
(Ачу белән)Аларга тимәгез эле!!!
Алар уенчык түгел.
Минем белән эш итәрсез,
Тыныч тормыш бирмәм гел.
Әрлик: Ачу, ярсу – мин уйлап тапкан хисләр. Шул хисләрне күзәтеп ләззәтләнәм мин…Әйдә тагын да кызурак бул…(Җил Әрлик янына килә). Ммм…күзләре яна, кан кайнап тора,…я…сук әйдә, сук…
(Җил Әрликнең битенә суга, кан чыга).
Әрлик: (Битен сөртә, кулын күтәрә) Карагыз! Югары дөньяда да кан була ала икән..(Җил янына килә). Тагын сук, әйдә…(Җил сукмакчы була).
Тәңре: (Таягы белән суга, Җилне туктата ачуланып). Тынычлан, батыр! Үз өеңә килгән кунакка кул күтәрмиләр…Эх, малай… Югал күздән!!!
(Җил чыгып чаба.Тәңре Әрлик янына килә).
Тәңре: Безнең туганлыгыбыз турында оныт! Шушы кулларым белән сине тудырдым һәм шул куллар белән ук туздырачакмын да. Бар үз дөньяңа! Әгәр тагын синең турында берәр әйбер ишетәм икән…Кара аны… (Таягы белән җиргә суга)
Әрлик: Булды, булды, аңладым, абый! Ачулы булганда син тагын да кызыграк икән…Булды, булды, югалам. (Көлә – көлә хезмәтчеләре белән китеп бара).
(Тәңре дә китеп бара.)
(Түбән дөнья. Әрлик үзенең хезмәтчеләре белән басып тора).
Әрлик: Кызу канлы икән бу малай, башбаштаклана һәм бу безнең өчен бик уңайлы. Тәңре мине куып җибәрде, ләкин мин аңа уч итәчәкмен эле, минем дә сәгатем килеп җитәр. Ызгыш – җәнҗалга беренче адым ясалды. Тиздән улы атасына каршы да барачак. (Як – ягына каранып) Әй! Китерегез миңа казан, мин дә үземнең дөнья тетрәндерә торган җан иясен ясыйм әле.
(Куркыта торган музыка уйный башлый. Түбән дөньяның җан ияләре казан тирәли әйләнеп, барабаннарга сугып бии башлыйлар. Музыка тына, казаннан елан чыга.)
Әрлик: Юха булачак синең исемең! Явызлык, уч итү булырга тиеш синең күңелендә! Син бик матур җан иясе, ләкин югары дөнья сине үз итмәс. Без синең кыяфәтеңне бераз үзгәртербез. (Кул чабып ала һәм елан матур кызга әверелә).
Ә син беләсеңме, ни өчен без сине дөньяга китердек? Вәсвәсәлек, мәкерлек синең каныңда. Батырны үзеңә ияләштер, көчек кебек яныңда йөрсен. Тик кирәк булганда Тәңрегә тешләре белән ябышырлык булсын!..Бар әйдә!
(Әрлик, Юха һәм хезмәтчеләр сәхнәдән югалалар)
(Сәхнәгә Тәңре чыга, янында Ак Барс)
Тәңре: Үпкәләттем мин батырыбызны. Тик ул гаепле иде бит…Мин үзем дә гаепле шул…
Ак Барс: Әрлик гаепле бит монда!
Тәңре: Беләм лә мин. Тик олыларга хөрмәт булырга тиеш. Түзәргә кирәк! Акылсыз малай булырга ярамый, зирәк булырга кирәк. Сабырның төбе алтын. Канун бер һәм ул бөтенебез өчен дә бер.
(Тәңре китеп бара)
Ак Барс: (уйланып) Канун бер һәм ул барыбыз өчен дә бер!
(Тавыш ишетеп, Ак Барс кача. Сәхнәгә Җил һәм Юха чабып чыгалар)
Җил: Югары дөньяда Әрликнең хезмәтчеләре тагын ауга чыкканнар. Барысын да Тәңрегә сөйлим. Урыннарына утыртырга кирәк аларны. Түбән дөнья белән күптәннән көрәшәсе килә минем. Батырмы мин, юкмы? (Борыла) Ә син? Нигә синең артыңнан Әрлик ханның хезмәтчеләре чаптылар?
Юха: Мин, Удоган – ут алиһәсе. Безнең бурычыбыз – үзебезнең учагыбызны саклап калу. Әрлик хан ялганлап, минем апаларымны тотып алды, мин чыгып качтым. Әмма син мине коткардың, минем батырым!
Лачын кебек син очасың,
Бик тә көчле син, батыр.
Бер сызгыруыңнан куркып,
Дошманнарың да качыр.
Ак Барс: (әкрен генә) Сүзләре бал кебек, тик агу исе сизелә аның сузләреннән (иснәп карый).
Төтен исе дә килә аннан.
Җил: Бер сызгыруымнан да дошман куркып качыр дисеңме?! Ә беләсеңме, бу сүзләр миңа ошый…
Юха: (читкә борылып) Кемгә ошамас икән ялагайлану. (Батырга борылып) Минем апаларымны коткар, батыр, зинһар. Әрликне җиңәргә тиеш син.
Җил: Әйдә курсәт! Бер тапкыр борын төбенә бирдем инде мин аның. Ә хәзер җиңәнче көрәшәбез!
Юха: Тукта! Син аның хезмәтчеләрен җиңел генә җиңә аласын, ләкин Әрликне асат кына җиңеп булмас.
Әрлик – түбән дөньяның ханы.
Бик зур аның көче.
Дөньяга таралган бит даны
Кара белән тулган эче.
Тик бар икән Алтын Казык.
Тәңре уйлап тапкан аны.
Җир белән Күкне тота ул,
Алырга кирәк шуны.
Юха: (әкрен генә читкә борылып)
Һәм барлык дөньялар кушылып,
Түбәндәгеләр җиңерләр.
Бар җирне бер болгатып,
Өстен – аска китерерләр.
(Ак Барс Юханың итәк астыннан елан койрыгын күреп ала).
Ак Барс: (әкрен генә) Елаан… Әрликнең хезмәтчесе бит бу. Тәңре янына тиз генә барып әйтим эле. (чабып китә)
Юха: (Җилгә) Һәм шунда син дошманыңны җиңәрсең, бар дөнья тыныч кына сулап куер. Шушы батырлыгың өчен Тәңре үзе синнән Алла ясар. Син – Хан – батыр, барыбыз өчен дә син Алла. Әйдә бар, бөтен дөнья өчен каһарман булырга ашык. (Җил Алтын Казыкны каера башлый. Күк күкри, җил дулый, сәхнәдә барысы да шау – шу киләләр)
Юха: (Җил әйләнәседә чабып йөри) Катырак, тагын, тагын, аз гына калды. Син хан бит! Син Алла бит! Син үзең Тәңре, бар дөньяның хакиме.
(Тәңре белән Ак Барс килә)
Тәңре: Улым, тукта! Җитте. (каядыр югала, Җилне эзләп)
Ак Барс: Тәңре, Тәңре! Кая соң ул? Күренми дә… (Җил янына чабып килә). Дустым, тукта. Әрлик алдаган сине. Бу алиһә битлеге астына хәйләкәр елан качкан. (Җил казык яныннан читләшә, Юха чабып килә)
Юха: Ышанма аңа, батыр, ул ялганлый. Ул – Әрликнең хезмәтчесе. Карале, карале минем күзләремә, җавап шунда табарсың. Син мине коткардың бит, ә мин сине шуның өчен яраттым. Син минем батырым, син минем каһарманым. Тизрәк коткар минем апаларымны. Күк йөзен җиргә аудар, һәм без бергә булырбыз мәңгегә. Ашык, сөеклем, ашык! (Җил яңадан казыкны селкетә башлый, Юха аның тирәли йөри. Юха янына Ак Барс чабып килә дә тешли аны. Көрәш башлана. Юха Ак Барсны буа башлый)
Ак Барс: Дустым, энем, ишет мине! Бөтен гөнаһларың өчен кичерәм сине. Мин сине гаепләмим, без очрашырбыз яңадан… (Җил казыктан кулларын ала, Юханы тотып ала)
Юха: Җибәр! Җибәр! (Юха читкә чаба)
Хыянәтче! Син безнең мәхәббәтне, минем апаларны саттың. Кыяфәтем ошадымы? Ә менә мондый мин сиңа ошыйммы?
(Юха күлмәген ташлап, еланга әверелеп, Җилгә ташлана. Көрәш. Юха батырны төшләп, агулап ала. Җил ана тулпарның мөгезе белән суга. Юха Җилнең алдына килеп төшә)
Юха: Төрле Аллаларга хезмәт иттек без, һәм дошман булып үләбез дә…Ләкин әгәр дә Алла яңадан безгә гомер бүләк итсә дә, мин яңадан яратыр идем сине…
Җил: (Башыннан сыйпап) Нинди булсаң да, син минем өчен иң матуры. (Юханы кочаклый, күзләрен йома)
(Тәңре керә, аның янына Ак Барс чабып килә)
Ак Барс: Әрлик Юханы җибәргән иде…Алар… әмма Җил үлде.
Тәңре: Беләм мин барысын да. (таягы белән суга, башка аллалар җыела)
Минем исемем Тәңре, бөек хан, бөтен дөньяларның хакиме. Хәзер әйтәсе сузем барыгыз өчен дә канун булырга тиеш. (Җилнең гәүдәсе янына килә)
Улым!
Нәрсә икән ул бәхет, дип
Берчак сораган идең
Җавап бирмәдем шул, үзең
Аңларсын дигән идем.
Элгермәдең…Ә бәхет – ул
Гап – гади әйбер генә:
Тыныч яшәп, рәхәтләнеп
Тормыш итүләр җитә.
Һәрбер җан иясе үзе
Сайлый үзенә бер юл.
Бик бәхетле яши кеше
Тотынышып кулга кул.
Аллалар арасында кешегә яшәве бик авыр. Кешегә урын юк югары дөньяда. Кешегә мин урта дөньяны бүләк итәм. Шушы көннән башлап урта дөнья – кешеләр дөньясы! Аллаларга урта дөньяга, ә кешеләргә югары дөньяга юл юк! Канун!!!
Әрлик: Бөтен урта дөнья шул бер кешеләр өченмә?! Тукта эле, абый…
Тәңре: Минем исемем Тәңре, барыгыз өчен дә монда мин – Бөек хан! Мин канәгать тугел синең белән, Әрлик! Шушы көннән башлап син үз дөньяңны калдырып китә алмыячаксын беркайчанда. Канун!
(Тәңре таягы белән суга җиргә һәм барысы да Ак Барстан башка китәләр. Тәңре Җил белән Юха гәүдәләре янына тезләнә, кулларында ике янып торган шар)
Ак Барс: Хан Тәңре!
Тәңре: Дустым, утыр яныма. Гадел хан булуы бик авыр. Аларның гомере минем кулымда (ике шарга күрсәтә). Үз дөньяларына, җиргә, илтеп куй аларны. Аларның өе хәзер шунда.
Ак Барс: Димәк, Җил белән Юха бергә булачаклар?!
Тәңре: Әйе..Дөрес. (Тәңре кулларын күтәрә, күбәләк очып килә. Юханың гомерен шул күбәләккә сала) Хәзер аның исеме Күбәләк, ә Юха түгел. Оч, Күбәләк!(Сәхнә караңгылана) (Сәхнәдә Абыйлы –энеле укучылар утыра, кулларында ачык китап) (Сәхнәгә Җил белән Күбәләк чабып чыгалар, уйныйлар, көләләр. Туктап янәшә (утыралар)
Җил: Менә, ниһаять, очраштык
Бу матур дөньябызда.
Яхшы дуслар гына булсын
Гел безнең яныбызда.
Күбәләк: Ниләр буласын белмибез
Алдагы көнебездә.
Ышаныч бар тик яхшыга
Безнең күңелебездә.
Бала: Абый, нинди могҗиза бу?
Нинди матур күренеш?
Абый: Бу, энем, — бик гади әйбер,
Бу, энем – яңа тормыш.
(Сэхнэ карангылана)
